EncroChat bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) – Beslissing uitgesteld, een gemiste kans?

Het EHRM heeft de klachten van twee Britse staatsburgers tegen de EncroChat-maatregelen van de Franse autoriteiten wegens vermeende schendingen van artikel 8 van het EVRM verworpen. De klachten werden onontvankelijk verklaard omdat de klagers geen gebruik hadden gemaakt van de beschikbare rechtsmiddelen in Frankrijk. Tegelijkertijd stelde het EHRM expliciet dat personen die ervan worden beschuldigd een EncroChat-apparaat te hebben gebruikt, in Frankrijk de mogelijkheid moeten hebben om het toezichtbevel juridisch aan te vechten.

Waar ging de klacht over?

De klagers voerden aan dat de Franse autoriteiten met hun dataverzamelingsmaatregelen op EncroChat-apparaten artikel 8 van het EVRM schonden, omdat er in Frankrijk geen effectieve rechtsmiddelen zijn tegen het gerechtelijk bevel. Zij verwezen naar argumenten uit de zaken CONTRADA v. ITALY (No. 4) (2507/19) en WIEDER AND GUARNIERI v. THE UNITED KINGDOM (64371/16 en 64407/16).

Hoe heeft Frankrijk gereageerd?

Frankrijk stelde dat er rechtsmiddelen beschikbaar zijn, maar erkende dat deze in de praktijk vaak niet toegankelijk zijn voor buitenlandse betrokkenen, mede door het grote aantal getroffen personen. Het suggereerde dat deze individuen in hun eigen landen juridische stappen kunnen ondernemen (zoals vermeld in het Franse antwoord aan het EHRM, beschikbaar hier).

Wat heeft het Hof beslist?

Het Hof stelde eerst vast dat Frankrijk jurisdictie heeft, aangezien de toezichtmaatregelen door Franse autoriteiten zijn uitgevoerd.Het Hof erkende ook de “slachtofferstatus” van de klagers, zelfs als zij niet toegaven EncroChat-apparaten te hebben gebruikt. Het was voldoende dat zij van dit gebruik werden beschuldigd.Het Hof oordeelde verder dat de Franse wet een rechtsmiddel biedt om toezichtbevelen aan te vechten, en dat de klagers deze route niet hebben gevolgd.

Wat betekent dit in de praktijk?

Samen met collega’s uit België, Nederland en Italië heb ik deze juridische weg bewandeld voor personen die betrokken zijn bij EncroChat- en SkyECC-zaken in Frankrijk. We hebben klachten ingediend, maar zoals Frankrijk in zijn antwoord aan het EHRM al aangaf, werden deze door de Franse rechtbanken als onontvankelijk afgewezen. De zaken liggen nu bij het Cour de Cassation, de hoogste Franse rechtbank. Waarschijnlijk zullen ze ook daar worden afgewezen, wat een schending van artikel 8 zou bevestigen.

Waarom is deze beslissing zo frustrerend?

Hoewel Frankrijk erkende dat rechtsmiddelen alleen op papier bestaan en in de praktijk niet effectief zijn, richtte het EHRM zich op procedurele formaliteiten. Dit dwingt klagers om lange, kostbare en waarschijnlijk nutteloze rechtszaken te voeren om uiteindelijk een mensenrechtenschending te bevestigen. Dit is bijzonder frustrerend omdat het gaat om de persoonlijke vrijheid van duizenden mensen en aantoont hoe staten hun eigen juridische waarborgen kunnen omzeilen als de resultaten het rechtvaardigen.